Kilka dni temu Marek poprosił mnie o porady w kwestii fotografowania zaćmienia słońca. Temat aktualny, bo jest ku temu okazja. W piątek 20 marca 2015 r. nastąpi zaćmienie Słońca. Z terenu Polski będzie widoczne jako częściowe. Jak więc przygotować się na to zjawisko?

Kiedyś, za czasów analogowych, już fotografowałem częściowe zaćmienie słońca. Pamiętam, że pogoda była wtedy taka, że Słońce świeciło przez cienką warstwę chmur i do wykonania zdjęcia nie były potrzebne żadne dodatkowe filtry.

Jak będzie w piątek – nie wiadomo. Trzeba się więc przygotować na różne ewentualności. Na razie Słonce ładnie świeci więc możesz sobie potrenować.

Z fotografowaniem Słońca od strony technicznej są dwa problemy. Mały rozmiar wynikający z odległości oraz jasność tarczy słonecznej.

Z pierwszym problemem uporasz się stosując teleobiektyw. Jeśli chciałbyś wypełnić Słońcem cały kadr potrzebujesz ekwiwalentu ogniskowej dla pełnej klatki około 3000mm. Oczywiście wcale nie potrzebujesz tak wielkiego powiększenia optycznego. Wystarczy, że Słońce zajmie tylko cześć kadru. Wcale nie musi wypełniać całego. Jeśli więc będziesz miał ekwiwalent w okolicach 500mm, zdjęcie też jeszcze wyjdzie przyzwoicie, a jednocześnie złapanie Słońca w kadrze będzie łatwiejsze.

W ramach przygotowań do tego wydarzenia przeprowadziłem testy. Przygotowałem dwa zestawy z tego co mam.

Zestaw pierwszy:

Aparat z matrycą APS-C, obiektyw 200mm, telekonwerter x 1.4, szare filtry.

Obiektyw 200mm x 1.4 od telekonwertera x 1.6 od APS-C = daje mi 448mm ekwiwalentu dla FF.

Efektem takiej ogniskowej jest następujące zdjęcie (pełny kadr):

Po przycięciu i podkolorowaniu mam taki obrazek:

A cały zestaw wygląda tak:

Zestaw pierwszy: aparat z matrycą APS-C, obiektyw z maksymalną ogniskową 200mm, telekonwerter z mnożnikiem 1,4 oraz filtr szary

Tym zestawem zrobiłem jeszcze jedno zdjęcie:

Słońce przez chmury – zdjęcie skadrowane – ISO100, czas 1/8000, f/9, filtr ND16

Praktycznie rzecz biorąc powyższe zdjęcie można było zrobić również bez filtra szarego. Wtedy otwór przysłony powinien być przymknięty o 4 działki do wartości f/36. Tak było tydzień temu w czwartek. Dzisiaj przy bezchmurnym niebie Słońce świeciło trochę mocniej i nastawy aparatu musiałem dać inne. Już nie wystarczył filtr ND16. Musiałem zastosować ND500, czyli przyciemniający o 9EV. Efektem tego jest następne zdjęcie.

Słońce w bezchmurny dzień – zdjęcie skadrowane – ISO100, czas 1/8000, f/32, filtr ND500

Zdjęcie wyszło podobne do jednego z wcześniejszych. Tylko plamy na Słońcu są w innych miejscach. Jeśli chcesz porównać złapane przeze mnie plamy ze zdjęciami udostępnianymi przez NASA to zobacz dalej.

Poniżej zdjęcia z NASA odpowiednio z 12 i 18 marca.

Plamy na Śłońcu – 12 marca 2015r. Źródło: NASA

Plamy na Śłońcu – 18 marca 2015r. Źródło: NASA
Dwa ostatnie zdjęcia pochodzą ze strony sohowww.nascom.nasa.gov/sunspots/

Zestaw drugi:

Aparat z matrycą FF, obiektyw 1000mm, telekonwerter x 2, filtry barwne + folia z koca ratunkowego.

Obiektyw 1000mm x 2 od telekonwertera = daje mi ogniskową 2000mm.

Efektem takiej ogniskowej jest następujące zdjęcie (pełny kadr):

A cały zestaw wygląda tak:

Zestaw drugi: aparat z matrycą FF, obiektyw z ogniskową 1000mm, telekonwerter z mnożnikiem 2, filtry barwne oraz folia srebrno-złota

Ponieważ ten obiektyw ma stałą jasność f/10 musiałem mocno przyciemnić światło wpadające przez niego. Zastosowałem telekonwerter (dwa stopnie przysłony) oraz filtry barwne, które miałem w zestawie z nim. Zielony i pomarańczowy.

Filtry barwne o średnicy 12cm

Jednak taki zestaw wpuszczał nadal za dużo światła i przy czasie migawki 1/8000 sekundy tarcza Słońca była prześwietlona. Zastosowałem więc doraźne rozwiązanie – folię z koca ratunkowego (koszt kilku złotych). Oczywiście obraz ulega pewnemu pogorszeniu, ale i tak efekt jest lepszy z tą folią niż bez niej. Przyciemnia o trochę ponad 5EV. To starczyło już do uzyskania przyzwoitego zdjęcia. Zdjęcie otwierające wpis zostało zrobione właśnie tym zestawem.

Folia z koca ratunkowego naciągnięta na obiektyw. Ogranicza moc światła o około 5 do 6 EV

Taj więc jeśli planujesz robić zdjęcia w czasie częściowego zaćmienia Słońca skompletuj dłuższą ogniskową. A jeśli nie masz, to wykorzystaj najdłuższą jaką masz. Do poprawnej ekspozycji będziesz musiał wykorzystać bardzo krótki czas naświetlania, przymknąć mocno przysłonę lub nawet wykorzystać filtr szary neutralny lub jakikolwiek inny zmniejszający moc wpadającego światła przez obiektyw. W roli takiego filtra możesz nawet wykorzystać folię z koca ratunkowego.

Ps. (dopisek 2016-05-20) W sprzedaży za kilka/kilkanaście złoty dostępne są specjalne filtry – folie Baadera do fotografowania Słońca. Występują w dwóch wersjach ND 3.8 właśnie do fotografii oraz ND 5.0 do obserwacji. Jeszcze jej nie stosowałem, ale pewnie przy jakiejś kolejnej okazji sprawdzę jak ona się spisuje.

Poniżej jeszcze kilka adresów, które być może ci się przydadzą:

• W piątek nastąpi zaćmienie Słońca – www.naukawpolsce.pap.pl
• Z czym na zaćmienie? – www.optyczne.pl
• Sfotografuj zaćmienie Słońca! – www.optyczne.pl
• Astrofotografia dla zupełnie początkujących – www.optyczne.pl
• Jak nie stracić oczu, a zobaczyć możliwie dużo, czyli o bezpiecznych obserwacjach Słońca… – www.polskiastrobloger.pl

PS I oczywiście przy obserwacji zaćmienia Słońca uważaj na swój wzrok, i zadbaj by go nie uszkodzić.
PSS Zaktualizowaną wersję tego wpisu znajdziesz pod Jak fotografować zaćmienie słońca, jak się do tego przygotować.