Pytanie od Rafała: „Panie Przemku… Wiem, że zabrzmieć to może dla Pana jak pytanie od kolejnego laika, lecz dopiero zapoznaje się z aparatem cyfrowym. Posiadam lustrzankę 450d i obiektyw 85 mm f/1.8. Kiedy ustawiam wartość przysłony, aparat mój pokazuje kolejno 1.8, 2.0 a potem już 2.5,2.8,3,5. Jak mogę ustawić przysłonę 2.2 na przykład jako pośrednią między 2.0 a 2.5. Dziękuje i pozdrawiam ciepło.”

Dziękuję za pytanie.

Robiąc zdjęcia, zazwyczaj większość nich naświetlamy w trybie preselekcji przysłony. W trybie tym ustawiamy przysłonę, a aparat do tego dobiera czas naświetlania i ISO, o ile to ostanie nie zostało na sztywno ustalone. Tak więc przysłona w aparacie to istotny czynnik wpływający na ekspozycję, ostrość, głębię ostrości itp.

Wartość przysłony w aparacie / obiektywie

Wartość przysłony standardowo przyjmuje się jako liczbę wynikającą z wielokrotności potęg pierwiastka z 2. Taki został przyjęty jej rozkład.

Standardowy rozkład liczby przysłony ma więc postać (zmiana o jeden stopień):

… 0.7, 1.0, 1.4, 2.0, 2.8, 4.0, 5.6, 8.0, 11, 16, 22, 32, 45, 64 …

Zamiana wartości o jeden stopień zmniejsza moc światła o połowę przy jej ograniczaniu lub zwiększa dwa razy przy jej powiększaniu. Czyli przykładowo: zmiana wartości przysłony z f/2 na f/2.8 spowoduje zmniejszenie mocy światła docierającego do matrycy aparatu o połowę. W sytuacji odwrotnej zmiana z f/2.8 na f/2 spowoduje dwukrotne zwiększenie mocy światła.

Oczywiście przy ustawianiu ekspozycji często przydają się wartości pośrednie. Skoro mówimy tu o aparatach z wymienna optyką, to warto dodatkowo wiedzieć, że fizycznie przysłona umiejscowiona jest w obiektywie. Dlatego to jakie wartości przysłony będziesz mógł/mogła ustawiać, uzależnione jest od konstrukcji obiektywu. W strych konstrukcjach często można było ustawiać przysłonę płynnie, a na obudowie była tylko skala z informacją, które położenie pierścienia do regulacji odpowiada jakiej przysłonie.

W nowoczesnych obiektywach ustawianie wartości przysłony odbywa się przeważnie z poziomu aparatu. Aparat wysyła sygnał do obiektywu z informacją, jaką przysłonę ten ma ustawić. W takiej sytuacji wartość przysłony, którą można ustawić, uzależniona jest od możliwości obiektywu oraz od oprogramowania aparatu.

W wielu współczesnych aparatach można ustawić za pomocą menu, jakie liczby ma ona przyjąć. Przeważnie są do dyspozycji dwa ustawienia. Zmiana wartości przysłony co 1/2 lub co 1/3. W zależności od tych ustawień masz możliwość wyboru liczby przysłony z określonego ciągu. Pokazane są one na poniższym obrazku.

Jeśli więc masz wybraną wersję 1/2 to będziesz miał sytuację opisaną w pytaniu. Jeśli chcesz mieć możliwość ustawiania wartości przysłony z większą dokładnością, to musisz odszukać w menu aparatu odpowiednią opcję i przestawić ją na 1/3. Poniżej zrzuty ekranu menu w aparacie EOS 50D.

Menu do zmiany skoku wartości przysłony w aparacie Canon EOS 50D.

Zmiana skoku wartości przysłony.

Tak więc skala zmian liczby przysłony zależna jest od obiektywu i oprogramowania aparatu. Nie wszystkie aparaty dają możliwość wpływania na skok zmiany wartości przysłony. Obiektywy z uwagi na konstrukcję mają swoją największą i najmniejszą wartość przysłony, która może być na nich ustawiona.

Dopisane 2016.05.07

Warto zwrócić uwagę, że pewne wartości ze skali 1/2 pokrywają się z wartościami ze skali 1/3. Z matematycznego punktu widzenia to oczywiście błąd. Przy zmianie co 1/2 powinno być np. f/1.7 a nie f/1.8, podobnie f/2.4 a nie f/2.5 itd. Jednak podejrzewam, że producenci sprzętu uprościli sobie sterowanie przysłoną i zaokrąglili do wartości ze skali zmian co 1/3. W aparacie cyfrowym Canona, który sprawdzałem, dla zakresu f/1.4 do f/38 jest właśnie taki ciąg zamian przysłony dla skoku co 1/2. Brakujące wartości dla pozostałej części zakresu wziąłem z wyliczeń. W praktyce większość osób i korzysta z dokładniejszej skali ze zmianą co 1/3 EV, więc skalę 1/2 można traktować raczej jako dodatkową możliwość.

Przysłona w aparacie to ważny element nie tylko ekspozycji. Warto więc wiedzieć, jak się ją zmienia i jakie wartości ustawiać.

Więcej na ten temat możesz przeczytać we wpisie Przysłona w aparacie — poradnik obsługi aparatu fotograficznego.