Balans bieli wpływa na kolorystykę Twoich zdjęć. Źle dobrany może spowodować, że zdjęcie straci na atrakcyjności. Mimo że automatyczny balans bieli może radzić sobie całkiem dobrze w wielu sytuacjach, to jednak będą takie, w których się pomyli. Wtedy zamiast pięknego zachodu słońca otrzymasz coś zupełnie wypranego z ciepłych barw, które przecież widziałeś lub widziałaś.

Tak więc jest to dość istotny element w ustawieniach aparatu. Dla początkujących może wydawać się skomplikowany, ale tak naprawdę, kiedy dowiesz się, o co w tym chodzi, to zobaczysz, że uzyskasz nie tylko ładne kolory, ale również zaczniesz go twórczo wykorzystywać.

Z tego artykułu dowiesz się, czym jest „balans bieli”, jaki ma wpływ na zdjęcie oraz jakie ustawienia najlepiej stosować w różnych sytuacjach. Dowiesz się też, kiedy korzystać z automatycznych ustawień, a kiedy lepiej jest ręcznie go dostosować. Zobaczysz też jak go zmieniać w programie graficznym oraz poznasz przykłady kreatywnego wykorzystania.

Temperatura barwowa światła

Zanim jednak o balansie bieli, trzeba wcześniej wspomnieć o temperaturze barwowej światła.

Zarówno światło naturalne, jak i różne sztuczne źródła światła mają różną barwę emitowanego światła białego. Barwa tego światła jest definiowana właśnie za pomocą pojęcia „temperatury barwowej”. Ta temperatura barwowa określana jest przez porównanie barwy światła wysyłanego przez dane źródło, z odpowiadającą mu barwą ciała czarnego o określonej temperaturze. Aby sobie to unaocznić, możesz po prostu wyobrazić sobie rozgrzewany pręt żelazny. Wraz ze wzrostem temperatury będzie on najpierw czerwony, później pomarańczowy, żółty i dalej coraz bardziej biały. Jego temperatura określa barwę światła. Oznaczana jest jako T_b i podawana jest w stopniach kelwina K.

Norma oświetleniowa PN-EN 12464-1 wprowadza następujące przedziały i sformułowania przy określaniu temperatury barwowej: do 3300 K — barwa ciepła, pomiędzy 3300 a 5300 K — barwa neutralna, powyżej 5300 K — barwa chłodna.

Przykładowe wartości temperatury barwowej dla różnych źródeł światła

Oto wartości temperatur barwowych dla przykładowych źródeł światła.

Przykładowe wartości temperatur barwowych dla różnych źródeł światła — opracowane na podstawie informacji z broszury „Basics of light” – Philips oraz wikipedia.org.

Jak pewnie zauważyłeś lub zauważyłaś, są to zazwyczaj zakresy temperatur, a nie dokładna wartość. Światło słoneczne dociera do nas jako przefiltrowane przez atmosferę. Część tego światła dodatkowo odbija się od górnych warstw atmosfery i dociera do nas w postaci „niebieskiego nieba” (dlatego w cieniu światło słoneczne jest w chłodniejszej barwie). W zależności od zachmurzenia te światła się mieszają i powstaje nowe, którego temperatura barwowa jest różna w zależności od pogody. Świetlówki też występują w różnych barwach światła. Podobnie lampy LED. Lampy żarowe w tym halogeny też mogą mieć różne temperatury barwowe. Żarówka to około 2800K, halogeny 3000K, ale im wyższa moc tym zazwyczaj i wyższa temperatura barwowa.

Automatyczny balans bieli naszego wzroku

Zróbmy małe doświadczenie.

Wybierz dowolny barwny okrąg i wpatruj się w czarną kropkę pośrodku niego. Tak przez kilkanaście, do 30 sekund w zupełności wystarczy. Chodzi o to, by wzrok zdążył się zaadaptować do barwy, którą widzi. Później przenieś wzrok na kropę w pustym miejscu, w centrum pola. Czy widzisz barwny okrąg? Ciekawe, prawda? W zależności od tego, na który okrąg patrzyłeś lub patrzyłaś przed przeniesieniem wzroku na puste pole, pojawi Ci się złudzenie okręgu o innej barwie.

To doświadczenie pokazuje, że nasz wzrok adaptuje się nie tylko do jasności otoczenia, ale również do barwy światła, w jakim obserwujesz otoczenie. Jeśli weźmiesz białą kartkę papieru, to niezależnie czy będziesz ją oglądał przy świetle słonecznym, w bezchmurny dzień, przy całkowicie zachmurzonym niebie, w świetle żarówki, czy świetlówki, to ta kartka zawsze będzie dla ciebie biała. Dopiero, gdybyś mógł/mogła ją porównać jednocześnie przy różnym świetle, to się okaże, że może ona mieć barwę zarówno złocisto-białą, jak i jasnoniebieską. Wynika to właśnie ze zjawiska adaptacji wzroku do barwy światła. Przy dłuższym przebywaniu w określonym świetle przestajemy zauważać, czy jest to światło o barwie ciepłej, czy zimnej. Mamy wbudowany automatyczny balans bieli. Działa on bardzo sprawnie.

Balans bieli w aparacie

Nasz wzrok adaptuje się więc do barwy światła w taki sposób, byśmy mogli sprawnie interpretować barwy oglądanego świata, tak by biały był dla nas białym. Odpowiednikiem tego w aparacie jest automatyczny balans bieli (z angielskiego AWB – automatic white balance). Jego zadaniem jest takie dostosowanie kolorystyki zdjęcia, by były one maksymalnie wierne, by obserwowany biały był białym również na zdjęciu. Polega to na tym, że balans bieli (w skrócie BB lub WB od „white balance”) musi być dostosowany do temperatury barwowej światła. Jeśli np. fotografujesz w świetle żarówki o Tb = 2800 K, to balans bieli, też musi być ustawiony na to światło żarowe, czyli 2800 K. Wtedy fotografowana biała kartka będzie faktycznie biała. Ten efekt powstaje, kiedy parametry balansu bieli zostały dobrane dokładnie do oświetlenia, do temperatury barwowej światła, w którym fotograf robi swoje cyfrowe zdjęcie.

Zdjęcie zrobione przy automatycznym balansie bieli. Aparat dobrał WB o wartość 5800 K i tu był to trafny wybór.

Zazwyczaj automatyczny mechanizm sprawdza się dobrze, ale jak to z automatem bywa, nie zawsze trafia idealnie. Działa on na podstawie analizy obrazu widzianego przez aparat. W sytuacji zróżnicowanych kolorów w kadrze sprawdza się on bardzo dobrze. Niestety w sytuacji, kiedy fotografowana scena posiada paletę bardzo zbliżonych do siebie barw, wówczas automatyka ją uśrednia do wzorca. To może spowodować, że np. ciepłe światło zachodu słońca na zdjęciu wyjdzie znacznie chłodniejsze. Z tego powodu, w aparacie masz możliwość ręcznego ustawienia określonego balansu bieli, czyli wskazania komputerowi aparatu, jaką barwę światło ma uznać za białą.

Jeśli więc na zdjęciu masz inne kolory, niż widzisz, są chłodniejsze lub cieplejsze, to nie oznacza, że aparat robi złe zdjęcia. Sprawdź ustawienia balansu bieli, a jeśli trzeba,  wprowadź własne.

Różne warianty barwne tego samego zdjęcia, uzyskane dzięki zmianie balansu bieli. Pierwsze od góry to zdjęcie, które zarejestrował aparat w trybie automatycznego BB = 4250 K. Drugie, to kolorystyka, którą zapamiętałem z tego miejsca 5500K. Dolne zdjęcie to wersja ocieplona, aby podkreślić jesienne kolory lasu 7000 K.

Jak ustawić balans bieli w aparacie

Jeśli nie wiesz, w jakim świetle fotografujesz, to musisz zdać się na automatykę aparatu. Jeśli jednak wiesz, to możesz wybrać jedną ze zdefiniowanych wartości. Możesz też wprowadzić odpowiednią wartość bezpośrednio w Kelwinach. Możesz też, korzystając ze wzorca, skorzystać z indywidualnych nastaw. Jak zrobić sobie taki wzorzec, możesz przeczytać we wpisie Tani sposób na wzornik do ustawiania balansu bieli.

W aparacie zazwyczaj masz do dyspozycji następujące opcje:

• AWB – automatyczny balans bieli
• Światło dzienne – 5500 K
• Cień – 7500 K
• Pochmurny dzień – 6500 K
• Żarówka – 2850 K
• Świetlówka – 3800 K
• Lampa błyskowa – 5500 K
• Indywidualne nastawy balansu bieli
• K – ustawianie balansu bieli przez podanie wartość w kelwinach

Przykładowe menu do ustawiania balans bieli w aparacie. Tutaj w Canonie EOS 50D.

Przykładowe wzorniki.

Wykorzystanie wzorca bieli będzie istotne w sytuacji konieczności pokazania na zdjęciu właściwych kolorów fotografowanych obiektów np. w fotografii produktowej. Z kolei przy zdjęciach portretowych nie musi być idealnie, ale musi być ładnie. Fotografowane osoby po prostu powinny mieć normalny odcień skóry.

Skutki zmiany balansu bieli

A co się stanie, jeśli nie podasz właściwego balansu bieli? Jak to wpłynie na zdjęcie? Oto przykład. Poniższe zdjęcie zostało wykonane w świetle o temperaturze barwowej około 6600 K. Jeśli balans bieli ustawisz na 6600 K, to biały będzie białym. Jeśli BB ustawisz na wyższą Tb to biel pójdzie w barwę cieplejszą, a jeśli dasz BB o niższej Tb to biel zrobi się zimna i będzie wchodziła w niebieski.

Fotografia zrobiona w świetle o Tb=6600 K. Dla górnego zdjęcia BB został ustawiony ręcznie. Lewe zdjęcie to BB ustawiony już na cień 7500 K, a prawe to BB na światło dzienne 5500 K.

Jeśli więc podnosisz temperaturę barwową dla BB, to zdjęcie robi się cieplejsze, a jeśli obniżasz, robi się chłodniejsze. Zatem dobierając balans bieli, możesz nie tylko ustawiać go zgodnie z temperaturą barwową światła, w którym robisz zdjęcie, ale również możesz wpływać na kolorystykę zdjęcia, tworząc wersję cieplejszą lub chłodniejszą.

Zmiana balansu bieli w programie graficznym – zapis RAW

Kiedy fotografujesz, tworzone zdjęcia zapisywane są na karcie pamięci. Powszechnie stosuje się głównie dwa formaty plików JPG oraz RAW. Format JPG to gotowe zdjęcie, które możesz wyświetlić na wielu urządzeniach. Format RAW natomiast posiada dużo więcej informacji, jest to tak zwany surowy zapis danych pochodzących z matrycy cyfrowego aparatu. Daje on  możliwość dowolnego modyfikowania balansu bieli w postprodukcji. Jeśli wiec chcesz modyfikować kolorystykę zdjęcia, tworzyć różne wersje tego samego ujęcia, to zachęcam do zapisu pliku ze zdjęciem również w formacie RAW. Konieczne jest jednak wtedy jego wywołanie w jednym z programów graficznych jak np. Adobe Lightroom lub w darmowym RawTherapee.

Zmiana balansu bieli w Adobe Lightroom. Przy zapisie w formacie RAW masz możliwość dowolnego kształtowania balansu bieli. Służą do tego dwa suwaki. Jednym zmieniasz temperaturę barwową i kolorystykę zdjęcia w zakresie cieplejsze – chłodniejsze. Drugim modyfikujesz kolor w zakresie zielony – różowy. Możesz też wykorzystać ikonę pipety i wskazać kursorem na zdjęciu obszar neutralnie szary lub biały, ale nieprześwietlony. Program wtedy automatycznie dobierze oba parametry. Przydaje się to kiedy np. na zdjęciu masz sfotografowany wzornik BB. Wtedy masz pewność, że BB został dobrze ustawiony.

Balans bieli w fotografii cyfrowej, daje Ci wiec możliwość, nie tylko na uzyskanie poprawnych kolorystycznie kadrów, ale również wpływanie na to, czy będzie on odbierany jako cieplejszy, czy chłodniejszy.

Balans bieli dostosowany do barwy światła. W tym przypadku to 2600 K.

Balans bieli zmieniony w programie graficznym na 9500 K.

Balansu bieli w fotografii

Podsumowując:

• Właściwe ustawienie balansu bieli jest istotne z punktu widzenia uzyskania realistycznych kolorów na zdjęciach.
• Poprawny BB pozwala na wierne odwzorowanie barw obrazu zarejestrowanego przez matrycę niezależnie od warunków oświetleniowych wynikających z barwy światła białego.
• Właściwy BB jest szczególnie istotny, gdy masz do czynienia ze światłem mieszanym.
• Choć automatyczne ustawienie balansu bieli w wielu przypadkach jest wystarczające, to w niektórych, aby osiągnąć najlepszy efekt, warto wprowadzić ustawienia ręcznie.
• Dla tych, którzy fotografują w formacie JPEG, korekcja balansu bieli po wykonaniu zdjęcia jest ograniczona, dlatego warto o te ustawienia zadbać już na etapie fotografowania. Natomiast zapisując pliki w formacie RAW, masz większą elastyczność w późniejszej obróbce w programach takich jak np. Lightroom.
• Dobry balans bieli to nie tylko techniczna poprawność, ale także możliwość artystycznego wpływu na ostateczny wygląd zdjęcia.

O świetle w fotografii

Dla osób zainteresowanych zagadnieniem wykorzystania światła w fotografii polecam poradnik „Sekrety światła”.

Opisuję w nim wszystkie najważniejsze właściwości światła i zagadnienia z tym związane. Dzięki temu zaczniesz „widzieć” światło. Wskażę Ci, gdzie kryją się pułapki odnośnie interpretacji światła, poznasz jego cechy, dowiesz się jak czytać światło oraz jak je wykorzystać.

Zobacz go na stronie https://oziemblewski.com/s/sekrety-swiatla/.

Poradnik „Sekrety światła”